Lá»… đầy tháng là má»™t trong những nghi lá»… đầu tiên trong cuá»™c Ä‘á» i của bé. CÅ©ng trong ngày trá» ng đại này mẹ và bé sẽ được chính thức kết thúc thá» i gian ở cữ và có thể sinh hoạt bình thÆ°á» ng. Tùy theo má»—i địa phÆ°Æ¡ng, vùng miá» n sẽ có cách cúng đầy tháng vá»›i những phong tục, lá»… nghi khác nhau và cÅ©ng có rất nhiá» u nguyên tăc cần phải biết và tuân theo khi muốn những lá» i cầu phúc cho bé thành hiện thá»±c.

1. Cách tính ngày đầy tháng cho con

Theo truyá» n thống của ngÆ°á» i Việt sẽ không tính ngày đầy tháng của má»™t đứa theo lịch dÆ°Æ¡ng mà lại chá» n lịch âm. Má»™t số nÆ¡i còn tính ngày đầy tháng dá»±a vào giá»›i tính của bé theo nguyên tắc “nam trồi 2 nữ sụt 1”.

- Nếu là bé trai thì sẽ tính ngày đầy tháng trồi lên 2 ngày . Ví dụ: Bé trai sinh ngày âm là 18/3 thì trồi lên 2 ngày, làm đầy tháng vào ngày 20/3 âm lịch.

- Nếu là bé gái thì tính ngày đầy tháng lùi lại 1 ngày. Ví dụ: Bé gái sinh ngày âm là 18/3 thì lùi 1 ngày, làm đầy tháng vào ngày 17/3 âm lịch.

Lý giải vá» cách tính ngày cúng đầy tháng “nam trồi 2 nữ sụt 1” này cÅ©ng mang những ý nghÄ©a tốt đẹp nhÆ° lá» i cầu chúc cho tÆ°Æ¡ng lai của bé. Sở dÄ© bé trai trồi 2 là vì ông bà ta quan niệm con trai phải luôn là ngÆ°á» i Ä‘i trÆ°á»›c, Ä‘i tắt Ä‘ón đầu, xông xáo, mạnh dạn tiến vá» phía trÆ°á»›c thì má»›i dá»… thành công. Còn bé gái sụt 1, muá»™n hÆ¡n má»™t ngày là vì ông bà cho rằng con gái phải biết nhÆ°á» ng nhịn thì gia Ä‘ình má»›i êm ấm, phải biết khiêm tốn thì má»›i có được hạnh phúc. Mặc dù quan Ä‘iểm bình đẳng giá»›i bây giá» Ä‘ã khác xÆ°a rất nhiá» u nhÆ°ng Ä‘ây vẫn là những lá» i răn dạy không thừa mà ngÆ°á» i xÆ°a muốn truyá» n đạt qua ý nghÄ©a của má»—i tập tục. Vì vậy, nhiá» u gia Ä‘ình ngày nay vẫn giữ cách tính ngày đầy tháng theo quy tắc trồi, sụt này.

2.Thá» i gian cúng đầy tháng:

Thông thÆ°á» ng lá»… cúng đầy tháng cho bé sẽ được tổ chức vào lúc sáng sá»›m hoặc chiá» u tối là hai khung giá» tốt để cầu an cho bé. Tuy nhiên hiện nay vì giá» giấc còn tùy thuá»™c vào tập quán sinh hoạt nên theo sá»± sắp xếp của má»—i gia Ä‘ình.

3.Các lá»… vật cúng đầy tháng:

Theo tín ngưỡng dân gian thì má»—i đứa trẻ được sinh ra Ä‘á» u có 12 bà mụ trôm nom. Má»—i mụ bà sẽ có trách nhiệm nặn ra má»™t bá»™ phận cho đứa trẻ nhÆ° mắt, mÅ©i, tay, chân, tóc… Chính vì thế mà mâm cúng lúc đầy tháng nào cÅ©ng phải có đủ 12 chén chè nhá» và 3 tô chè lá»›n.

Xôi chè là lá»… vật đầu tiên và không thể thiếu trong mâm cúng 12 bà mụ ngày đầy tháng cho bé. Má» i ngÆ°á» i thÆ°á» ng thắc mắc không biết vì sao trong mâm cúng đầy tháng của các trẻ sÆ¡ sinh có khi thì thấy gia chủ sắp chè đậu nhÆ°ng có lúc lại là chè trôi nÆ°á»›c. Thá»±c ra, má»—i má»™t lá»… vật Ä‘á» u dành cho những đối tượng riêng vá»›i ý nghÄ©a khác nhau.

Ä á»‘i vá»›i bé trai thông thÆ°á» ng sẽ là xôi 3 tầng và chè đậu trắng, đậu Ä‘á» . Sở dÄ© mâm cúng đầy tháng cho bé trai thÆ°á» ng sá»­ dụng các loại đậu, đặc biệt là đậu trắng vì ngÆ°á» i xÆ°a quan niệm “đậu” tượng trÆ°ng cho sá»± Ä‘á»— đạt trong há» c vấn, thành công trên con Ä‘Æ°á» ng sá»± nghiệp sau này.

Mâm cúng đầy tháng của bé trai thông thÆ°á» ng sẽ là chè đậu trắng, đậu Ä‘á»

Ä á»‘i vá»›i bé gái thì phải chá» n chè trôi nÆ°á»›c. Vá»›i mong muốn “những viên trôi nÆ°á»›c” sẽ tượng trÆ°ng cho sá»± trôi chảy, tròn đầy, suôn sẻ trong tình cảm để sau này bé gái sẽ tìm được má»™t mối lÆ°Æ¡ng duyên tốt đẹp.

Mâm cúng đầy tháng của bé gái thÆ°á» ng là chè trôi nÆ°á»›c

Sau xôi chè thì mẹ còn phải đảm bảo chuẩn bị đầy đủ các thứ sau:

Lá»… vật cúng 12 bà Mụ:

– 12 ly nÆ°á»›c

– 12 Ä‘Ä©a xôi

– 12 chén chè

– 12 chén cháo

– 2 Ä‘Ä©a bánh há» i

– 12 Ä‘Ä©a thịt quay

– 12 Ä‘Ä©a bánh kẹo các loại dành cho trẻ nhá»

– Vàng mã mã (giấy tiá» n)

Lá»… vật cúng Ä á»©c Ông:

– 1 tô chè lá»›n

– 1 tô cháo lá»›n

– 1 Ä‘Ä©a xôi lá»›n

– 1 miếng thịt quay

– 1 con gà luá»™c tréo cánh

– 1 Ä‘Ä©a hoa quả

– Trầu cau

– Vàng mã (giấy tiá» n)

Bên cạnh các lá»… vật cố định này, tiệc đầy tháng cho bé cần sắm thêm những thứ nhÆ°: Bình hoa, bình trà, rượu, nÆ°á»›c, gạo, muối, Ä‘èn cầy và Ä‘Å©a hoa… Tùy từng vùng miá» n mà cách sắm lá»… vật có Ä‘ôi chút khác nhau.

Ngoài những lá»… vật sắp cho mâm cúng, mẹ cÅ©ng cần phải chuẩn bị thêm cả các loại gai khác nhau. Số lượng gai sẽ phụ thuá»™c vào giá»›i tính bé: con trai 7, con gái 9. Những chiếc gai này sẽ được nấu trong 1 chiếc nồi sạch vá»›i chiếc Ä‘inh hoặc má»™t mảnh thép Ä‘ã được nÆ°á»›ng Ä‘á» . Ä ây là nghi thức xua trừ Ä‘iá» m xấu, bảo vệ bé. Tuy nhiên, ngày nay nghi thức này Ä‘ã được giản lược trong nhiá» u gia Ä‘ình vì nó quá nặng vá» tâm linh và không còn phù hợp.

4. Cách sắp đặt mâm cúng

Khi đặt mâm cúng, các mẹ luôn phải tuân thủ theo nguyên tắc "Ä ông bình Tây quả", nghÄ©a là đặt bình hoa ở phía Ä ông và đặt lá»… ở phía Tây.

Nguyên tắc sắp mâm cúng trong gia Ä‘ình luôn phải đảm bảo tính cân đối và đủ số lượng các lá»… vật theo tín ngưỡng dân gian. Thông thÆ°á» ng đồ lá»… cúng đầy tháng cho bé sẽ được xếp trên hai bàn: Má»™t bàn nhá» và thấp hÆ¡n để bày lá»… vật cúng kính Ä á»©c ông. Bàn lá»›n còn lại bày lá»… vật cúng kính 12 bà Mụ.

5. Các nghi lá»… cúng đầy tháng

Theo tín ngưỡng dân gian thì nghi lá»… cúng đầy tháng là nhằm để tạ Æ¡n 12 bà Mụ Ä‘ã có công nặn ra đứa bé và phù trợ cho "mẹ tròn con vuông". Bên cạnh Ä‘ó cÅ©ng là lá»… ra mắt giá»›i thiệu bé vá»›i gia Ä‘ình há» hàng, mong nhận được sá»± bảo bá» c che chở, cầu mong những Ä‘iá» u hạnh phúc tốt đẹp sẽ đến vá»›i bé. NhÆ°ng quan trá» ng nhất vẫn là ý nghÄ©a ra mắt thành viên má»›i vá»›i há» hàng trong gia tá»™c và cầu chúc phúc lành cho các bé. Do Ä‘ó, nếu gạt Ä‘i những yếu tố, cung day thang cho be gai nghi thức đậm tính tâm linh thì Ä‘ây là má»™t nét văn hóa đẹp trong dân gian.

Các nghi thức cúng gồm có những bÆ°á»›c sau:

BÆ°á»›c 1: Nghi thức thắp hÆ°Æ¡ng và khấn

Sau khi bày lá»… vật trang trá» ng lên bàn theo Ä‘úng chuẩn má»±c, má»™t ngÆ°á» i lá»›n trong há» tá»™c sẽ làm nghi lá»… thắp hÆ°Æ¡ng và khấn nhÆ° sau:

“Hôm nay, ngày (mùng)… tháng… (âl), ngày cháu (ná»™i hay cháu ngoại… ) há» , tên… tròn 1 tháng tuổi, gia Ä‘ình chúng tôi bày mâm lá»… vật này, cung thỉnh thập nhị mụ bà và tam đức ông trÆ°á»›c vá» chứng minh nhận lá»…, sau tiếp tục phù trợ cho cháu (tên… ) mạnh tay, mạnh chân, mau lá»›n, hiá» n, ngoan, phù trợ cho gia Ä‘ình an vui, hạnh phúc”.

Bước 2: Nghi thức khai hoa

Nghi thức khai hoa trong tiệc đầy tháng cho bé, hay còn được gá» i vá»›i cái tên khác là nghi thức “bắt miếng”. Em bé sẽ được đặt giữa bàn, cha hoặc mẹ thắp nhang bàn thá» gia tiên xin phép khai hoa. Sau Ä‘ó chủ lá»… ẵm em bé lên, bồng trên tay đồng thá» i cầm má»™t nhánh hoa quÆ¡ qua quÆ¡ lại quanh miệng em bé, và Ä‘á» c những lá» i cầu chúc mang ý nghÄ©a tốt đẹp:

“Mở miệng ra cho có bông, có hoa,

Mở miệng ra cho kẻ thương, ngưỠi nhớ,

Mở miệng ra cho có bạc, có tiá» n,

Mở miệng ra cho xóm giá» ng quý mến…”

BÆ°á»›c 3: Nghi thức đặt tên cho con

Sau khi Ä‘á» c lá» i khai hoa cho bé, chủ lá»… sẽ làm nghi thức Xin keo. Cách làm nhÆ° sau: Chủ lá»… lấy 2 đồng tiá» n cổ làm bằng bạc thật và gieo nó vào má»™t chiếc Ä‘Ä©a sâu lòng. Nếu có má»™t mặt úp, má»™t mặt ngá»­a thì chứng tá» cái tên Ä‘ã được tổ tiên chứng giám và Æ°ng thuận. Ngược lại, nếu Ä‘á» u là 2 mặt úp hoặc 2 mặt ngược thì phải tiến hành gieo đồng tiá» n này lại. Nếu Ä‘ã 3 lần mà vẫn chÆ°a được thì phải đặt tên khác cho trẻ.

Ngày nay, khi sinh trẻ ra, má» i ngÆ°á» i thÆ°á» ng đặt tên con ngay để làm các thủ tục khai sinh nên tập tục Xin keo này cÅ©ng không còn tồn tại. Tuy nhiên, má»™t số gia Ä‘ình vẫn còn giữ tục này nhÆ° má»™t truyá» n thống gia tá»™c.

Song song vá»›i việc làm tiệc đầy tháng cho thành viên má»›i của gia Ä‘ình thì trong ngày trá» ng đại này các mẹ cÅ©ng sẽ được làm tiếp nghi thức tẩy uế để kết thúc thá» i gian ở cữ. Lúc này mẹ sẽ hiểu vì sao ở trên bài em có nhắc đến chuyện tìm gai và nấu gai vá»›i Ä‘inh thép. Theo Ä‘ó, mẹ phải bồng con, bÆ°á»›c qua má»™t nồi nÆ°á»›c sôi nấu gai và Ä‘inh thép.

Trong lúc Ä‘i, mẹ cố tình làm rÆ¡i đồng tiá» n để cầu mong cuá»™c sống của con sau này dÆ° dả, đủ đầy. Ngày nay, nghi thức tẩy uế và trừ tà này Ä‘ã trở thành hÅ© tục nhÆ°ng ở má»™t số gia Ä‘ình vẫn giữ để mong cầu Ä‘iá» u tốt đẹp nhất cho bé.

Sau khi các nghi thức kết thúc, bé sẽ nhận được lá» i cầu chúc và lì xì của những ngÆ°á» i há» hàng trong dòng tá»™c cÅ©ng nhÆ° các vị khách tham dá»± tiệc mừng.’

Nghi thức, mâm cúng ngày lá»… thôi nôi cho trẻ

Nếu nhÆ° tiệc đầy tháng là 1 buổi lá»… quan trá» ng, Ä‘ánh dấu sá»± hiện diện cÅ©ng nhÆ° chào Ä‘ón thành viên má»›i của gia Ä‘ình thì lá»… thôi nôi cho bé lại là cá»™t mốc quan trá» ng Ä‘ánh dấu sá»± phát triển của con. Dân gian vẫn gá» i là “ngày bé có tuổi”. Ä ây là nghi lá»… quan trá» ng, Ä‘ánh dấu má»™t bÆ°á»›c ngoặt má»›i trong cuá»™c Ä‘á» i của má»—i đứa trẻ. Vì thế việc chuẩn bị lá»… rất được coi trá» ng.

Những lá»… vật cần có trong mâm cúng thôi nôi

Mâm cúng ngoài sân

Các lá»… vật không thể thiếu trong mâm cúng thôi nôi được đặt ở ngoài sân.

CÅ©ng tÆ°Æ¡ng tá»± mâm cúng ở lá»… đầy tháng, trong mâm cúng thôi nôi không thể thiếu các lá»… vật nhÆ° chè, xôi, gà hoặc vịt luá»™c. Các lá»… vật này dùng để cúng bà Mụ – Ông Mụ theo tín ngưỡng dân gian.

Bên cạnh Ä‘ó, má»™t số gia Ä‘ình vá»›i mong muốn con cái sau này sẽ đủ đầy ấm no nên bày biện thêm cả heo quay. Ä i cùng vá»›i má»™t con lợn quay còn có thêm các lá»… vật được tính theo số lẻ, chẳng hạn: 5 bát cháo nhá» , 1 tô cháo lá»›n, 1 dÄ©a thịt luá»™c hoặc lòng lợn, 1 dÄ©a rau sống, 1 dÄ©a trái cây, 1 ly rượu trắng, 1 tách trà. Cùng vá»›i Ä‘ó còn phải kể thêm các dụng cụ khác nhÆ° nhang, Ä‘èn và má»™t con dao cắm trên mình con lợn quay.

Mâm cúng trong nhà

Các lá»… vật không thể thiếu trong mâm cúng thôi nôi được đặt ở trong nhà.

Các vật phẩm trong mâm cúng có thể được dùng theo tập quán của má»—i vùng miá» n khác nhau. Trên mâm cúng sẽ có 12 chén chè, xôi để dùng má» i 12 bà Mụ; 1 con gà hoặc